PADA Jumaat, 11 Mac 2016, Jepun memperingati ulang tahun kelima tragedi gempa bumi di luar pantai Lautan Pasifik wilayah Tohuku yang yang mencetuskan tsunami mega, dan seterusnya bencana nuklear.
Kawasan pertanian yang terbiar di Naraha setelah penduduk terpaksa meninggalkan lokasi itu selepas dicemari kesan radioaktif terburuk lima tahun lalu.
Kesan radioaktif itu berpunca daripada gempa bumi yang berlaku di luar pantai Pasifik Wilayah Tohuku yang mencetuskan tsunami dan memusnahkan Loji Janakuasa Nuklear Fukushima Daiichi.
Gempa bumi dasar laut bermagnitud 9.0 serta tsunami yang menyusulinya membawa kemusnahan besar sehingga 16,000 orang terbunuh, dan ramai yang dilaporkan hilang sehingga hari ini.
Badai tsunami dahsyat itu mencapai ketinggian 15.5 meter menyebabkan kemusnahan besar pada loji janakuasa 4,700MW terletak di pantai wilayah Fukushima, dan menyebabkan sisa radioaktif merebak ke persekitaran.
Beribu-ribu penduduk tempatan terpaksa dipindahkan dengan banyak daripada kejiranan bertukar menjadi bandar tinggal. Hari ini tempat-tempat yang terjejas kerana gempa bumi dan tsunami hampir pulih sepenuhnya.
Sehinggakan kawasan yang terjejas kerana kesan radioaktif, di luar lingkungan 12 kilometer dari reaktor Fukushima, kehidupan beransur-ansur pulih.
Tsunami yang berlaku membawa kemusnahan besar bangunan dan infrastruktur di sepanjang pantai sejauh beratus-ratus kilometer merentasi banyak daerah dari Aemori hingga Iwate, Miyagi dan Fukushima yang kesemuanya di Honshu, pulau utama Jepun.
Hampir kesemua kawasan yang musnah itu kini telah pulih seperti sedia kala. Bagaimanapun, kesan radiasi di kawasan bencana nuklear masih menimbulkan kebimbangan ramai.
Loji Janakuasa Nuklear Fukushima Daiichi milik syarikat utiliti elektrik terbesar di Jepun, iaitu, Tokyo Electric Power Company, Inc. (Tepco), menjadi perhatian dunia sejak kejadian kemalangan nuklear itu.
Tsunami itu membanjiri loji janakuasa itu dan menjejaskan pam kecemasannya yang mengepam air untuk menyejukkan reaktor nuklear yang secara automatik berhenti beroperasi apabila berlaku gempa bumi.
Menurut Hideaki Noro, Pengurus Besar Perhubungan Raya Fukushima Daiichi Decontamination and Decommissioning Engineering Company, sebuah anak syarikat Tepco, loji itu direka bentuk supaya dapat bertahan terhadap tsunami setinggi 5.7 meter dan tidak lebih daripada itu.
Bagaimanapun, loji itu tenggelam di bawah ombak tsunami setinggi 15.5 meter. Tepco memiliki enam reaktor nuklear di loji Fukushima itu tetapi semasa kejadian tiga daripadanya di bawah penyelenggaraan berjadual dan hanya tiga lagi yang beroperasi.
Laporan menunjukkan pancaran radiasi mencapai hampir 400 milli-sieverts sejam (mSv/h) di loji itu semasa tempoh kemuncak berbanding antara 0.02-0.06 mSv/h sebelum kejadian.
Awal bulan ini (Mac 2016), semasa ulang tahun kelima Fukushima semakin hampir, bacaan pancaran radiasi lebih 300 mSv/h direkodkan di tempat kejadian.
Mengenang semula insiden 2011 itu, Noro berkata kawasan dalam lingkungan 20 kilometer dari loji janakuasa itu pada awalnya tidak dapat didiami kerana kesan radioaktif.
Menurut laporan, kira-kira 300,000 orang di kawasan-kawasan terjejas terpaksa meninggalkan kediaman mereka dengan hanya sehelai sepinggang.
Mereka terpaksa meninggalkan kesemua barangan milik kerana dicemari kesan radioaktif. Kediaman, kenderaan, tanah dan sehinggakan anjing dan kucing peliharaan mereka turut ditinggalkan.
Bagaimanapun, selepas hampir lima tahun, kawasan terjejas kini mula menyaksikan aktiviti manusia. Terima kasih kerana kerja-kerja dekontaminasi yang dijalankan oleh Tepco.
Pekan Naraha yang terletak di pinggir zon pemindahan di bahagian selatan loji Fukushima itu kini mula menyaksikan aktiviti manusia dengan lebih kurang lima peratus daripada 7,500 penduduknya pulang ke tempat mereka.
Di Tomioka, satu lagi pekan yang terletak 12 kilometer dari loji nuklear itu, penduduk hanya boleh pulang ke situ pada sebelah siang dan perlu meninggalkan tempat itu sebelum malam, kata Noro.
Kawasan dalam lingkungan 12 kilometer loji nuklear itu terus kekal sebagai tempat yang tidak selamat bagi manusia memandangkan paras radioaktif masih tinggi, tambah Noro.
Kawasan yang dipindahkan itu kelihatan bagaikan terperangkap dalam relung masa dengan rumah, kedai, stesen minyak, kenderaan dan harta yang ditinggalkan itu terus kekal seperti lima tahun yang lepas, kecuali kini diliputi habuk.
Langsir rumah masih kelihatan separuh terbuka, di pasar raya produk-produk pengguna terus kekal di rak-rak, baju tergantung di penyangkut, kenderaan baru di bilik pameran diliputi habuk dan mesin jual layan diri lengkap dengan minuman di dalamnya kelihatan di tepi-tepi jalan.
Noro berkata Tepco kini melaksanakan kerja-kerja merobohkan loji janakuasa itu dan membersihkan kawasan sekeliling daripada kesan radioaktif dengan tugas itu boleh mengambil masa antara tiga dan empat dekad untuk siap.
Sementara itu, Takehiko Mukaiyama, seorang pegawai Forum Industri Atomik Jepun (JAIF) Pusat Kerjasama Antarabangsa (JICC), berkata sebelum kejadian 11 Mac 2011 itu terdapat 54 loji janakuasa nuklear yang beroperasi membekalkan satu pertiga keperluan elektrik di Jepun.
Bagaimanapun, Mukaiyama berkata sejak kejadian 2011 itu operasi kesemua loji tenaga nuklear dihentikan sementara.
Selepas kejadian Fukushima, kerajaan Jepun mewujudkan Lembaga Kawalselia Nuklear (NRA), yang memperkenalkan garis panduan keselamatannya pada September 2014 bagi syarikat-syarikat utiliti yang mahu menyambung semula operasi loji nuklear masing-masing.
Yoshihiro Kamisawa, Penolong Pengarah Bahagian Perancangan Dasar Tenaga Nuklear Kementerian Ekonomi, Pembangunan dan Industri (METI), berkata sehingga hari ini NRA telah memberi lampu hijau kepada empat loji nuklear, dua di Sendai dan dua di Takahama.
Dalam memenuhi peraturan baru itu, Loji Nuklear Mihama di Tsuruga, di Wilayah Fukui, yang dimiliki oleh Kansai Electric Power Co. Inc., memiliki ciri-ciri keselamatan yang dipertingkatkan dalam menghadapi bencana alam seperti gempa bumi, tsunami, letusan gunung berapi dan angin puting beliung.
Syarikat juga menambah satu lagi ciri keselamatan baru pada lojinya itu untuk menangani ancaman pengganas, termasuk serangan menggunakan kapal terbang, dengan memperkuatkan bangunan-bangunan yang menempatkan reaktor nuklear dengan dinding yang lebih tebal.
Kamisawa berkata walaupun kejadian Fukushima sedikit sebanyak mencemarkan imej industri tenaga nuklear Jepun, negara itu tidak boleh mengetepikan peranan loji-loji tenaga nuklear ini untuk penjanaan tenaga masa hadapan. – Bernama
** Artikel ini ditulis oleh Ketua Pengarang Bernama, Datuk Zakaria Abdul Wahab